Overal water!

Ik herken de weg nog van de vorige keer, hier moet ik naar rechts. Nog voor ik het asfalt verlaat en de zandweg op rij, sta ik vol op de rem. Welke weg? Voor me ligt een enorme plas, bijna een meer. Daar achter ergens ligt de VCT (Voluntary Counseling & Testing Centre), waar ik voor mijn werk moet zijn. Ik keer om, want ik herinner me van de vorige keer, dat er nog een weg is. Eigenlijk is dat geen weg, maar zodra je in Namibië het asfalt verlaat verdwijnen de regels, dus daar mag je prima rijden. Niet dat er op het asfalt veel aan regels wordt gedaan, maar dat soort problemen krijg je als vele mensen hun rijbewijs ‘kopen’ in plaats van ‘halen’. Ik keer om, zoek de andere route en probeer daar alsnog naar kantoor te komen. Ook hier is het niet te doen. Ik ben bang dat mijn Daewootje niet kan zwemmen en dus zoek ik verder naar een geschikte route. Gelukkig ben ik niet de enige auto die op zoek is naar een doorgang en kan ik een ander volgen. Via de voortuin van wat mensen, wat kleinere plasjes en een soort van terras van een bedrijf kom ik uiteindelijk bij kantoor. Aan het eind van de dag blijkt dat de omgeving van ons kantoor in Oshikango nog meevalt. Een collega neemt me mee naar Engela, een dorp wat zwaar getroffen is door de overstromingen. Een deel van de enige toegangsweg is weggeslagen en overal waar je kijkt zie je water. Het leger heeft inmiddels een loopbrug gespannen over een hard stromende rivier, waar eerst de weg was. Er mogen steeds maar 2 personen tegelijk oversteken, omdat de constructie niet heel erg stevig is. Wie naar de overkant wil, moet een zandzak meenemen, zodat ook die kant van de brug verstevigd kan worden. Helikopters hebben de patiënten uit de locale kliniek geëvacueerd en in gebieden die volledig zijn afgesloten, hebben inmiddels voedsel droppingen plaatsgevonden. In enkele plaatsen is cholera uitgebroken en de malariamug heeft het ook erg naar zijn zin. Niet iedereen is goed voorgelicht over de gezondheidsrisico’s of ze hebben gewoon geen keuze. Zo zien we onderweg terug een moeder met haar kinderen bakken water scheppen uit een stilstaand watertje. Nog geen 10 meter verderop staan 3 koeien en nog veel meer geiten in hetzelfde watertje te eten en hun behoeften te doen. Veel mensen vissen in de ondergelopen gebieden, zowel voor eigen gebruik als voor de verkoop. En dus kom je onderweg vele mannetjes tegen die nog spartelende vis omhoog houden. Nee dank je, niet voor mij! Ook in andere dorpen is het erg. In Oshikati zitten gezinnen met hun hele hebben en houden langs de kant van de weg te wachten tot het leger of familie ze komt ophalen om naar drogere gebieden te brengen. In de tijd dat wij langs rijden zien we welgeteld één legervoertuig in actie, dus dat kan voor de meeste mensen nog wel even duren. Geduldig zitten ze op hun bed of sofa te wachten. Het valt me op dat je mensen eigenlijk helemaal niet hoort klagen. En of het nog niet erg genoeg is: van een collega hoor ik dat verlaten slums s’nachts beroofd worden van hun golfplaten, die zich onder het waterlevel bevinden. Pas als het water zakt, blijkt dat je een deel van je huis kwijt bent!

Maar er zijn ook veel leuke dingen. De weg naar Ondangwa is lang, zo’n 7 tot 8 uur rijden en in mijn eentje met weinig verkeer en veelal dezelfde omgeving werkt dat na een tijdje slaapverwekkend. En dus breek ik de route deze keer in tweeën, door ergens in het midden met 3 andere volunteers te gaan kamperen. Chris komt mee vanuit Windhoek en Lian en Steve komen vanuit Rundu naar de Treesleepers. Treesleepers is een project opgezet door en voor de locale San bevolking. De San behoren tot de oudste bevolkingsgroepen van het Afrikaanse continent. Nu na jaren van oorlog en onderdrukking leven er nog maar zo’n 55.000 San in met name Botswana en Namibië. Van origine zijn het nomadische jagers/verzamelaars, die in families van zo’n 25-35 bij elkaar wonen. Ze hadden geen bezittingen, land of vee. Ook hadden ze geen leiders, maar namen ze beslissingen na groepsberaad. In de huidige tijd werkt het nomadische bestaan niet, omdat er conflicten ontstaan over land. De San beschouwen het land van iedereen en trokken zich dus veelal niets aan van regels en hekken, tot grote frustratie van de met name blanke boeren, die deze regio gekoloniseerd hadden. Tijdens de conflicten die ontstonden werden alleen al in Namibië ruim 200.000 San vermoord. Later werden velen gedwongen om in dienst te gaan bij deze boeren om te kunnen overleven. Doordat zij zelf nooit iets als hun bezittingen hebben geclaimd, bleven de San met lege handen over, nadat met name boeren land in bezit hadden genomen. Doordat zij in kleine gezinnen samenleefden, werden zij ook nooit sterk genoeg als groepering om voor hun rechten op te komen. Heden ten dage zijn de San de armste bevolkingsgroep. De regering van zowel Botswana en Namibië hebben een zware dobber aan het probleem rond de landhervorming en de San. Ze proberen de San veelal te herplaatsen, maar daar gaan zij zelf vaak niet mee akkoord, omdat ze willen blijven in de gebieden waar hun voorouders liggen begraven. Internationale mensenrechten organisaties helpen de San met het gevecht om land en andere rechten.
Treesleepers is een project dat gesponsord is door met name donoren uit Nederland. Vroeger als de San op jacht gingen, probeerden ze zo dicht mogelijk bij de smakelijke antilopen te komen, omdat hun pijl en boog niet ver reikten. Allerlei katachtigen, zoals leeuwen, joegen op dezelfde antilopen en dus moesten de San wel eens schuilen door in een boom te klimmen. Zo werden ze gedwongen om soms dagen achtereen in de boom te blijven zitten en daar ook te slapen, totdat de leeuwen verdwenen waren. In Treesleepers hebben ze platforms gemaakt in de bomen, om dit na te bootsen. Na een heerlijk ouderwetse braai (de bbq) met onder andere boerewors, proberen we elkaar gek te maken door enge verhalen te vertellen. Ondanks de horror willen we allemaal op het platform slapen. Als het kampvuur langzaam dooft, vallen we in slaap onder alleen een mosquito net, een heldere melkweg en miljoenen sterren. Geweldig!

De volgende dag doen we een bushwalk met Paul als gids. Paul heeft eigenlijk 2 andere typisch San namen, met clicks erin, dus onuitspreekbaar voor de meeste toeristen. Daarom heeft elke locale gids een ‘white name’ of ‘office name’ om het makkelijker te maken voor ons buitenlanders. Paul neemt ons mee langs diverse planten en struiken en weet over alles wat te vertellen. Niet voor niets wisten deze mensen te overleven zonder enige bezittingen! Een paar hoogtepunten van de bushwalk: een val om vogels te vangen. Deze val was geheel gemaakt van natuurlijke materialen en was ingenieus bedacht! Met behulp van kleine takjes die zo’n 10 cm uit de grond staken, werd een cirkel gemaakt. Binnen de cirkel lag een lekker nootje aan het uiteinde van een touw vastgebonden. Dat touw was gemaakt van een hard grassoort, wat ze drogen en vervolgens opdraaien, tot een stevig touw ontstaat. In het midden van het touw zat een grote lus. Deze lus lag om de kleine takjes heen, zodat de vogel als hij het nootje wilde eten, zijn kop door de lus moest steken. Aan de andere kant zat het touw aan een zwiepende tak, die als een boog gespannen was. Zodra de vogel het nootje wilde pakken, trok hij zelf aan het touwtje, waardoor de tak los kwam en weer rechtop schoot, waarbij de lus wordt aangetrokken en de vogel dus opgehangen werd! Ook fantastisch was het vuur maken. Zoals je het bij de scouting geleerd zou kunnen hebben! Paul prepareert eerst het droge gras door de vochtige stukken eruit te trekken en van het gras een bolletje te draaien met een holletje in het midden. Twee takjes van een specifieke boom draait hij stevig in elkaar rond om sparkles los te krijgen, die hij met behulp van een blaadje in het holletje in het gras schept. Door voorzichtig te blazen worden de vonkjes vlammen en heeft hij binnen 2 minuten een groot vuur. Het lijkt zo makkelijk! Deze mensen worden al jaren lang door anderen Namibiërs als het laagste van het laagste beschouwt, maar ik heb diep respect voor hun kennis en manier van overleven in het ruige landschap van Namibië.

De trip was werktechnisch gezien een stuk minder fleurig. Niets van wat was afgesproken om voor te bereiden was gebeurd en alle afspraken liepen uit. Oké, ze zijn onderbezet in deze regio en dus is de last zwaar op de schouders van enkelen, maar time-management kennen ze hier niet. Als ik hier in het noorden ga wonen, zal één van mijn taken dus zijn om daar iets aan te verbeteren. Vergeleken bij onze Windhoek staf is het hier echt wat meer Afrikaans tempo en attitude en ik denk dat ik mijn werktempo nog weer met meerdere passen mag terugschroeven. Aan de onderbezetting hebben we wel wat kunnen doen, door de 2 vacatures te vullen, hopelijk scheelt dat iets. Verder zijn culturele gebruiken hier ook veel sterker, wat tevens een invloed heeft op het werk. Zo ontbreken er best een aantal essentiële zaken in de kantoren, maar durft niemand er om te vragen, want dat is onbeleefd. De National Director en de Operational Director zijn beide dames van respectabele leeftijd, ouder dan enig persoon die in die regio werkt. Dus heb je respect voor hen en kun je niet zomaar om meer geld of middelen vragen. Kritische vragen stellen aan het hoger management durven ze ook veelal niet. Als er dan iets wordt doorgevoerd in deze regio, dan wordt er niets van gezegd als het niet toe te passen is, maar dan wordt het stilzwijgend soms niet uitgevoerd. In Windhoek denkt men dan dat er incompetente mensen in de regio zitten, wat dan weer voor scheve gezichten zorgt. Veel van deze cultuurverschillen zijn wel bekend bij de directie in Windhoek, maar blijkbaar worden ze toch niet altijd goed begrepen of gelezen. Voor mij is het soms wel prettig om te zien, dat Namibiërs elkaar onderling al niet altijd begrijpen, dat maakt mijn onwetendheid weer wat minder erg. Ondanks dat het mooi is om te werken voor een organisatie met zoveel diverse culturen, is dit duidelijk een keerzijde ervan.

Voor de perioden dat ik hier kom te werken had ik nog geen huis. De regiomanager heeft mij een kamer in haar huis aangeboden, superlief. Zij woont in Ondobe, een dorpje vlakbij de grens van Angola, weg van de doorgaande routes. Ze woont niet meer in een hutje, maar heeft een echt huis. Ze hebben geen elektriciteit, de wc is een hokje buiten en zoals een goede moeder heeft ook Ottilie een ‘extended family’ met onder andere een geadopteerd San jongetje en een aantal neefjes dat in huis woont. Haar familie spreekt geen Engels en ik geen Oshiwambo, dus dat wordt ook communiceren met handen en voeten. Ik ben benieuwd en heb er enorm zin in. A challenge is waiting!