A new home

Ondobe is een dorp met zo’n 150 inwoners in het noorden van Namibië, 15 tot 20 kilometer van de Angolese grens en 28 kilometer van het dichtstbijzijnde grotere dorp met noemenswaardige winkels. Vele dorpjes in de omgeving leunen op de faciliteiten van dit dorp. Het dorp heeft een politiebureau, een telefooncel, een basisschool en een junior en senior secondary school, een kleine kliniek met een losse benzinepomp, waar soms benzine is, een paar cuca-shops (ieniemienie winkeltjes), een steen- en cementmakerij en uiteraard een kapper en meerdere shebeens (de lokale bar). Sinds een paar jaar ligt het aan een geasfalteerde doorlopende weg, leve de vooruitgang. Zelfs op maandagavond als ik door het dorp rijd, knalt er luide muziek uit een aantal shebeens en is het er gezellig druk. In de meeste dorpen is de shebeen het enige vermaak, waardoor het niet moeilijk is om te raden waar de problemen rond alcoholisme vandaan komen. Een stukje weg uit het centrum over een zandweg ligt de homestead van Ottilie Shailemo, een collega en voor de komende tijd mijn surrogaat moeder. Haar homestead is best modern, want er staat tussen de hutjes een stenen huis, waarvan een deel zelfs is aangesloten op het elektriciteitsnet. Daar slapen en wonen de meeste familieleden. Als je geld hebt, wordt er verwacht dat je zorgt voor de gehele ‘extended’ familie, hetgeen Ottilie dus doet, want ze heeft een goede baan bij LifeLine. Een ‘extended’ familie bestaat naast het eigen gezin uit diverse neven, nichten, tantes en ooms, stiefkinderen en soms nog anderen. Naast het gezin van Ottilie en haar man Phillemon leven in hun homestead 2 nichtjes van Ottilie (Eveline en Laimi), waarvan de laatste tijdelijk ook haar zieke moeder verzorgd, 3 neven (Shalatier, Josefh en Abiertar) van Phillemons kant en Ester, een kleine geadopteerde San-wees, die onlangs haar tweede moeder is verloren en ook al vaderloos is. Om het huis lopen de katjes, een hond en vele kippen. Een homestead wordt geheel omheind door houten palen en heeft meerdere hutjes met allen een eigen functie. In een hoek van de tuin is de traditionele keuken. Een rieten dak leunt op grove palen en middenin staat de ‘traditional stove’, zoals Eveline en Laimi het zo mooi noemen. Het zijn 3 stenen om een vuurplaats heen, waarop een pot kan rusten. De stenen zijn zwartgeblakerd en grijs as vult de ruimte. Een aantal potten staan op een van palen zelfgemaakte tafel. Als ik ’s ochtends uit bed kom zijn de twee nichtjes al terug van het vruchten plukken/rapen. Ze hebben manden vol marula’s, waar ze vanavond olie en sap van maken. Het sap maken ze door de vrucht met de hoorn van een Oryx open te snijden en de vrucht uit te knijpen. (Van de marula wordt in Zuid-Afrika ook de bekende Amarula likeur gemaakt.) De overgebleven schillen en pitten worden aan de geiten gevoerd. Enkele geiten wonen in een apart omheind gedeelte naast de homestead, de rest van de geiten en alle koeien leven op de farm zo’n 100 kilometer over een zandweg van het dorp vandaan. Dat ze een aparte farm hebben met dieren, betekent dat ze relatief rijk zijn. Op het veld achter het huis groeit Mohange, een graansoort, wat hier het hoofdbestanddeel van de maaltijd is. De oogst zal dit jaar in de hele regio tegenvallen door de hevige overstromingen en dus wordt er aan het eind van de winter een hongersnood verwacht in delen van deze regio’s. Naast de keuken is een hut waarin twee meter grote handgeweven manden staan, waarin de Mohange wordt opgeslagen, nadat ze geplukt is. Er is nog een andere opslaghut, voor niet eetbare waren. En er wordt hier niets weggegooid, dus het is nog grappig om er in rond te snuffelen. Van de mohange wordt Oshifima gemaakt, een soort stevige puree, wat wordt gedoopt in melk en gegeten wordt met spinazie en soms een stuk kip. Je wast je handen in een kom voor en na het eten, want er wordt met de hand gegeten en allen uit dezelfde pot. Phillemon nodigde me dinsdag uit om met hem mee te eten. Ik had dit al een keer gegeten en had ook al wat op, maar uiteraard wil ik het wel proeven. Ik was even vergeten dat de puree vol zand zit, omdat het buiten wordt klaargemaakt en in een uitgeholde boomstam met een afgeronde paal (Omushi) wordt gestampt. Overigens zat er vanochtend ook zand in mijn thee en vandaag zand in de spinazie (Ombidi) ben ik nog weinig tegengekomen waar geen zand in zat. Maar zoals moeders vroeger zei, zand schuurt de maag, dus wat heb ik te vrezen! Toch is het echt vies om in elke hap een halve duinpan tegen te komen en vaak zie je het zand gewoon zitten. Wat ik ook niet al te smakelijk vind, is dat al het eten, drinken en water naar geit ruikt en smaakt. Alsof die beesten erin hebben zitten…, wat niet kan, want ze lopen niet in de tuin of keuken. Nog zo’n heerlijke ervaring. De twee nichtjes gingen olie maken van de marula vruchten en ze lieten mij zien hoe ver ze waren gekomen. Een grote plastic ton ging open en ik moest bijna kokhalzen. Tussen de fijngehakte stukjes fruit zaten honderden kleine fruitvliegjes en ook een paar larfjes, waar ze er nonchalant een paar van weghaalde, om vervolgens te doen alsof er niets aan de hand was. En dan nog maar weer niet gesproken over het zand wat er ongetwijfeld ook inzit…. Maar het is wel ontzettend leuk dat ze me alles laten zien, proeven en uitleggen. Ik mag gelukkig mijn eigen eten klaarmaken in de ‘modernere’ keuken in het stenen huis, dus ga lekker aan de pasta! De traditionele rolverdeling bestaat ook nog. Vrouwen staan in de keuken. En ondanks dat Ottilie meer werkt dan haar man, haalt zij de kommen water, zodat hij zijn handen kan wassen voor en na het eten, brengt zij het eten en haalt zij de tafel af. Vaak doen ook de meiden dat. Om geld uit te sparen wordt de watertap afgesloten in het regenseizoen. Naast het huis staat een grote ton, waarin het regenwater wordt opgevangen, wat van het dak komt. Dat wordt nu gebruikt voor drinkwater, gelukkig gezuiverd met de gratis waterzuiverings tabletten, die de regering uitdeelt om bepaalde ziektes te voorkomen. Het toilet is een pitlatrine, niet overdekt of in een hut, maar wel afgeschermd door een hek met palen. Kromme palen en takken, dus je bent niet geheel onzichtbaar en het ding is niet geluidsdicht en geurproof, oftewel daaaag privacy! Er is nog wel een toilet buiten de homestead, maar daar kun je ’s avonds laat beter niet naartoe gaan ivm de slangen. Dat is trouwens ook zo’n beerput, maar dan met een echte pot erop, dus veeeeeel moderner. Verder zijn er nog hutten, die apart door elke sexe worden gebruikt. Zo is er de Ondjuwo, dat is de hut waarin alleen de vrouw slaapt met haar jongere kinderen, die vanaf een jaar of 14/15 een eigen hut krijgen. De man mag hier naar toe komen om bij zijn vrouw te zijn ’s nachts. Onduda Ya Mwene Weumbo is de naam van de hut waarin de man slaapt. De naam zegt eigenlijk dat het de hut is van de eigenaar van de homestead. De vrouw en anderen mogen hier nooit komen. Er is nog een ruimte genaamd Olupale, dit is niet echt een hut, maar is opener en heeft wel deels een dak. Dit is de ruimte waar de vader met alle jongens zit om ze de regels van het leven te leren en te discussiëren. Voor het donker wordt (en dus meestal voordat de vader thuis komt) moeten de jongens hier vuur maken, wat de hele nacht moet blijven branden. Nog een belangrijke hut voor de vrouw is de Onduda Yo shakalwa. Deze hut is voor allerlei belangrijke gebeurtenissen, zoals het bekijken van de baby na een geboorte, maar ook voor het opbaren van een sterfgeval uit de homestead. Alle vrouwen en kinderen worden hier opgebaard, behalve de man des huizes, hij wordt in zijn eigen hut opgebaard. Het geloof is dat al het geluk van de familie komt van dat huis, daarom bezoeken ze deze hut bijv. voordat ze op zoek gaan naar werk. Uiteraard zijn er nog wat hutten om in te slapen, voor de familie die geen kamer in de stenen woning heeft. En er is ook altijd een hut voor gasten. Ik krijg de laatste kamer in het huis. Ik wilde graag een poosje in echt Afrika wonen en dat zal ik weten ook. De komende perioden is dit mijn thuis. Voorlopig is het vooral leuk, maar het is ook echt wel afzien. ’s Ochtends was ik me met behulp van een emmer warm water en twee teilen, één voor vies water en één waarmee je bezig bent. Haren wassen is nog een heel gedoe. Volgens mij ben ik er ook nog niet zo goed in, want het duurt allemaal veel te lang. Na het wassen gooi je zelf de teilen leeg in de tuin. Dus in een broekje en een omgeslagen handdoek, met je haar door de war, stap je op je slippers de tuin in, waar de helft van de familie al bezig is en je dus vrolijk gedag zegt en al lachend nastaart op weg naar de struiken. Ik heb bedacht dat ik zondag ga zwemmen en mijn shampoo, badschuim, scheermes en alle andere onzin naar het zwembad in Ongwedeeva meeneem, om daar uitgebreid gebruik te maken van de moderne faciliteiten! Toch voel ik me nog behoorlijk schoon, wat me eigenlijk wel verbaasd. Ik ben erg blij met mijn mosquitonet, niet zo zeer vanwege de malaria muggen, maar er kruipen en vliegen ook een hoop andere dingen rond. Het leukste spel is toch wel het wegschieten van schepsels, die niets vermoedend op mijn netje landen, als ik er al in lig. En een golfplaten dak komt hard aan. ’s Ochtends tel ik de winst uit en raap ik wat lijkjes van de grond voordat ik naar mijn werk ga. Verder is het snikheet in huis en overal en altijd stoffig. Vanochtend op mijn werk heb ik mijn schoenen even geleegd, de kalahari woestijn is er niets bij.